Publikacje

2013

Piotr Bering, Teatr w kronice. Studia nad dramatycznością kronik średniowiecznych, Poznań 2013, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 217

Autor przystępuje do swego głównego zadania: konstrukcji modelu „tekstu paradramatycznego” na podstawie obserwacji pewnych rozwiązań autorskich w kronikach […], a także poematach alegorycznych […] i scenariuszach procesji teatralnych […]

Trafność zastosowania technik teatralnych w tekstach „paradramatycznych” skłania autora do skonfrontowania tych aspektów kronik z ówczesnymi praktykami, nie tylko ściśle teatralnymi, ale również oratorskimi.

Dzięki temu poszerzeniu pola widzenia nie znajdujemy „więcej teatru”, ale lepiej widzimy i rozumiemy teatralność jako pewien kod reprezentacyjny, mogący służyć różnym kompozycjom i celom.

(z recenzji Prof. A. Dąbrówki)

Piotr Urbański, „David musicus” i inne studia z pogranicza historii opery i tradycji antycznej, Kraków 2013, Homini, s. 344

Przedstawione w książce analizy i interpretacje wychodzą z kilku podstawowych założeń:

1. Nowoczesne rozumienie opery polega na odejściu od traktowania jej w perspektywie redukcjonistycznej, wyłącznie jako formy muzycznej, wobec której zarówno słowo, jak i inscenizacja mają charakter drugorzędny.

2. Libretta operowe, zwłaszcza te powstałe od początku gatunku do progu romantyzmu oraz dwudziestowieczne, są wdzięcznym obiektem badań dla filologa-latynisty oraz badacza tradycji antycznej.

3. Badanie inscenizacji i ich serii wydaje się niezbędnym warunkiem hermeneutycznej lektury dzieła operowego. Problematyka ta jest ściśle związana ze współczesnym rozwojem reżyserii operowej, a zwłaszcza z inspiracjami, jakie płyną z niemieckiego tzw. teatru reżyserskiego.

W studiach i szkicach zebranych w książce „David musicus” i inne studia z pogranicza tradycji klasycznej i historii opery obecne jest podwójne, filologiczne i teatrologiczne, podejście autora. Trzy szkice dotyczą dzieł łacińskojęzycznych, będących w historii opery dużą rzadkością – są więc owocem pracy stricte filologicznej. Pierwszy z nich to analiza pierwszego libretta łacińskojęzycznego, tytułowego dzieła David musicus autorstwa Alessandra Donatiego (muzyka się nie zachowała) i edycja tekstu z rękopisu. Drugi to uwagi o Apollo et Hiacynthus – dramacie „szkolnym” Rufinusa Widla z muzyką Wolf­ganga Amadeusza Mozarta. Ostatnim zaś jest poprzedzony wprowadzeniem przekład opery-oratorium Oedipus Rex Igora Strawińskiego. Perspektywa latynistyczna wyraźna jest także m.in. w rozdziale o Rienzim Richarda Wagnera, przywołującym korespondencję między Petrarką a rzymskim trybunem.

Perspektywa filologiczno-teatrologiczna towarzyszy studiom: Seneka i Lukan w „L’Incoronazione di Poppea” Claudia Monteverdiego, Jak uwieść nimfę w operze? „La Calisto” Faustiniego i Cavallego, Między językami i stylami. „Il pastor fido” Georga Friedricha Händla, Historia w inscenizacjach „La clemenza di Tito” Wolfganga Amadeusza Mozarta. Od rekonstrukcji do destrukcji, a także poświęconym Billy’emu Buddowi i The Rape of Lucretia Benjamina Brittena.

Wilifried Stroh, Łacina umarła, niech żyje łacina! Mała historia wielkiego języka, tłum. z niem. Aleksandra Arndt, wstęp Elżbieta Wesołowska; Aleksandra Arndt, Antyk u Tuwima, Poznań 2013, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 325 [ISBN 978-83-7654-266-9]

Autor należy do najbardziej znanych popularyzatorów łaciny. Nie tylko mówi i pisze w tym języku, ale także zaznajamia szerokie grono odbiorców z dziejami języka. Książka napisana z pasją i często skrząca się humorem nie jest jednak zwykłą, kolejną pracą z językoznawstwa historycznego, ale intelektualną podróżą przez kulturę europejską. Została ona w mistrzowski sposób przełożona przez Aleksandrę Arndt, która do książki dołączyła swoją rozprawę o antyku u Tuwima.

Marlena Puk, Mitologia w wygnańczych utworach Owidiusza, Poznań 2013, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 158 [ISBN 978-83-7654-205-8]

Czym była mitologia dla wygnanego poety, który w dalekim Tomi, czuł się nie tylko opuszczony, ale także odcięty od cywilizacji. Dowodem tego są Tristia czy Epistulae ex Ponto. Ale autorkę nie interesuje los poety, lecz jego poetycka wyobraźnia, która czerpie szczodrze z zasobów starożytnej mitologii. Imaginarium poety okazuje się nie mniej interesujące od samych utworów.

Aleksandra Araszkiewicz, Chrześcijański Terencjusz na scenie. Dramaty Hroswity z Gandersheim, Warszawa 2013, Warszawska Firma Wydawnicza, s.333 [ISBN 978-83-7805-848-9]

O życiu uczonej mniszki z X wieku wiemy niewiele, a często jest to wiedza dostępna specjalistom. Dzięki tłumaczeniu dramatów pióra Hroswity przez A. Araszkiewicz polski czytelnik ma szansę poznać początki teatru średniowiecznego, a być może powtórne narodziny teatru w Europie. Oprócz przekładu autorka zamieściła obszerny wstęp historycznoliteracki, pomagający zrozumieć epokę. Nad książką patronat objęło czasopismo „Mówią Wieki”.

Rafał Rosół, Frühe semitische Lehnwörter im Griechischen, Frankfurt am Main 2013, Peter Lang Verlag Przedmiotem monografii są zapożyczenia semickie we wczesnej grece. Badaniami zostało objęte słownictwo poświadczone w języku greckim przed epoką hellenistyczną, tzn. w tekstach mykeńskich sporządzonych w piśmie linearnym B oraz w literaturze i inskrypcjach greckich z okresu archaicznego i klasycznego. Głównym celem książki jest udzielenie odpowiedzi na pytanie, w jakim stopniu języki semickie wpłynęły na leksykę języka greckiego.

2014

Maria Marcinkowska-Rosół, Die Prinzipienlehre der Milesier. Kommentare zu den Textzeugnissen bei Aristoteles und seinen Kommentatoren, Berlin 2014, Walter de Gryuter, s. 735

Rozprawa M. Marcinkowskiej-Rosół jest pierwszym systematycznym opracowaniem recepcji teorii zasad Talesa, Anaksymandra i Anaksymenesa w traktatach Arystotelesa oraz w antycznych i średniowiecznych komentarzach do Arystotelejskich pism. Jest także jedną z pierwszych prac realizujących postulaty metodologiczne nowego typu badań nad filozofią presokratejską i stąd może być traktowana jako model tego paradygmatu […] przejrzyście skomponowany komentarz może ona służyć za użyteczną pracę referencyjną nie tylko dla specjalistów, ale dla wszystkich osób zainteresowanych filozofią antyczną i dziejami jej recepcji, zwłaszcza w przekazie jednego z najważniejszych doksografów starożytności – Arystotelesa (z recenzji Prof. K. Nareckiego)

Książka otrzymała nagrodę Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w 2016 roku.

Ignacy Lewandowski, Penu historicum. Łacińskie traktaty metodologii historii w dawnej Polsce (do końca XVII wieku), Poznań 2014, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, s. 576

Jak nasi przodkowie rozumieli, objaśniali i pisali historię? Czy dyskusje metodologiczne są tylko specyfiką naszej epoki. Na te pytania odpowiada książka „Penu historicum”. Autor rozpoczyna od Galla, a kończy na Joachimie Pastoriusie tworzącym w baroku. W pracy znajdują się obszerne tłumaczenia tekstów źródłowych.

Mateusz Stróżyński, Filozofia jako terapia w pismach Marka Aureliusza, Plotyna i Augustyna, Poznań 2014, Wydawnictwo Naukowe UAM

W publikacji poruszono temat związków istniejących między filozofią a psychoterapią, które w ostatnich dekadach budzą zainteresowanie zarówno wśród badaczy, jak i w szerszych kręgach odbiorców, łącząc się niekiedy z ciekawością związaną z metodami dalekowschodniej medytacji. Autor analizuje terapeutyczną funkcję, jaką filozofii przypisywali autorzy późnego antyku – Marek Aureliusz, Plotyn i Augustyn, przedstawiciele różnych szkół filozoficznych (stoicyzmu, neoplatonizmu i chrześcijańskiego platonizmu). Łączyło ich przekonanie, że człowiek żyje w sposób głęboko nienaturalny, czyniąc zło i cierpiąc. Starali się wpierw zrozumieć przyczyny dręczącej człowieka choroby duchowej, a następnie proponowali terapię opartą na ćwiczeniach duchowych. Celem tych ćwiczeń było uzdrowienie człowieka rozumiane jako przywrócenie go do stanu naturalnego. Przedmiotem książki jest proponowana przez Marka Aureliusza, Plotyna i Augustyna metoda terapii w kontekście ich wizji człowieka i świata. We wnioskach autor odnosi się do sensowności szukania podobieństw pomiędzy antycznymi metodami filozoficznej terapii a współczesnymi metodami psychologicznymi.

Niketas Magistros, Żywot świętej Theoktiste z Lesbos, wstęp, przekład i komentarz Cezary Dobak, Poznań 2014, Wydawnictwo Naukowe UAM

Książka jest bilingwicznym wydaniem Żywota świętej Theoktiste z Lesbos, zawierającym tekst grecki według edycji H. Delehaye oraz polskie tłumaczenie, poprzedzone wstępem i opatrzone komentarzem historyczno-filologicznym.
Praca składa się z trzech części: wprowadzenia, tekstu greckiego z równoległym tłumaczeniem na język polski oraz apendyks.

2015

Ewa Skwara, Mariaż antyku i filmu, Xenia Posnaniensia, series tertia, Poznań 2015, s. 40 [ISBN 978-83-60251-98-0]

Czy antyk i film mają coś wspólnego? Przecież dzielą je tysiąclecia. Jednak książka Ewy Skwary przekonuje czytelników, że antyk ożywa w filmie, a film w antyku znajduje inspirację i niewyczerpaną skarbnicę tematów.

Tibullus, Elegie miłosne, przekład, wprowadzenie i komentarz Aleksandra Arndt, Kraków 2015, Homini, s. 369

Tibullus przemówił po polsku. I przemawia do czytelnika z takimi samymi zapałem i otwartością, jak przed 22 wiekami. Przekład A. Arndt pozwala cieszyć się nieprzemijającym pięknem rzymskiej poezji. Tłumaczenie zostało opatrzone bardzo rozbudowanym komentarzem.

Radosław Piętka, Roma aeterna. Rzymska mitologia urbanistyczna, Poznań 2015, Wydawnictwo Naukowe UAM

Tematem książki Roma aeterna. Rzymska mitologia urbanistyczna jest swoista „mityzacja” Miasta dokonywana przez Rzymian, narracje o Rzymie przydające mu cech nadprzyrodzonych, a materiałem badawczym – głównie rzymskie teksty poetyckie. Na wielopostaciową mitologię Miasta składa się między innymi wiara w wieczność Rzymu, utożsamianie Miasta z całym światem oraz z centrum świata, a także zjawisko, które określić można jako „mistyka granicy”, czy wreszcie koncepcja Rzymu jako miasta poniekąd „przenośnego”, miasta, które może się znajdować gdzie indziej niż geograficzny Rzym. 

Monika Miazek-Męczyńska, Indipetae Polonae – kołatanie do drzwi misji chińskiej, Poznań 2015, Wydawnictwo Naukowe UAM, s. 196

Każdy jezuita pragnie udać się na misje. Ale droga do nich jest pełna przeszkód. Perypetie przyszłych misjonarzy i niedoszłych kandydatów na misjonarzy autorka pokazuje w sposób zaskakujący: poprzez analizę korespondencji. Jest to książka nie tylko dla filologów czy historyków lub teologów, lecz dla każdego zainteresowanego relacjami Europy z innymi kulturami.

Antiquity in Popular Literature and Culture, K. Dominas, E. Wesołowska, B. Trocha (eds.), Cambridge 2015, Cambridge Scholar Press

Książka w swym zamierzeniu ma przedstawić nieustanną obecność antycznego dziedzictwa kulturowego w naszej teraźniejszości w perspektywie przyszłości.  
Antyczne tematy i wątki są zaprezentowane w szerokiej gamie kontekstów jak: film, literatura popularna np. kryminalna, książki dla najmłodszych czytelników, czy projektowanie wiecznych piór. Wartość książki podnosi ciągłą refleksja autorów na temat sposobu korzystania z antycznego dziedzictwa i tego konsekwencji.  

2016

Ewa Skwara, Komedia według Terencjusza, Monografia FNP, Warszawa-Toruń 2016, ss. 556 [ISBN 978-83-941666-4-9]

Terencjusz – podstawowa lektura szkolna całej starożytności, średniowiecza, odrodzenia; źródło inspiracji dla komedii chrześcijańskiej, teatrów konwiktowych, dramy mieszczańskiej; wzór eleganckiej łaciny jej kolokwialnym rejestrze; skarbnica sentencji…
Terencjusz stał się tak popularny, że przestał interesować badaczy, wydawało się bowiem, że nie można już nic powiedzieć, co nie zostałoby powiedziane wcześniej
A jednak ostatnie dwie dekady przyniosły prawdziwy renesans w badaniach nad tym poetą, a w konsekwencji nowe, niekiedy zaskakujące odczytanie jego komedii. Nawet skąpe informacje o życiu i walce o scenę zyskały w tym świetle odmienne niż dotąd oblicze. Oddawana do rąk czytelnika monografia stara się zaprezentować całe to spektrum interpretacji wraz z propozycjami autorki.
Terencjusza najbardziej interesuje człowiek, jego osobowość, charakter, zalety i przywary, ale także reakcje na uwikłanie w codzienne i niecodzienne problemy. Nie bez powodu mówi się, że każda ze sztuk to wnikliwe studium psychologiczne. Dlatego monografia najwięcej miejsca poświęca temu właśnie zagadnieniu.
Stara się także pokazać, że Terencjusz nawet nie próbuje konkurować ze swoim poprzednikiem – Plautem, nie pociąga go powielanie schematów fabularnych, a jedynie ich przetwarzanie. Wyraźnie widać, że nie chce naśladować, przeciwnie – ucieka od ustanowionego przez Plauta wzorca, szukając dla siebie nowych, bo zmodyfikowanych, form zgranych już motywów.
Monografia weryfikuje także dotychczasowe ustalenia w dziedzinie języka i metryki. Podkreśla, że sztuki Terencjusza pełne są barwnej metaforyki, nie stronią od obscenicznych skojarzeń, postaci nie mówią tak samo, a wykorzystane metra w specyficzny sposób wspierają fabułę oraz wzmacniają wizerunki bohaterów.
Nowa monografia to nowe oblicze Terencjusza.

Książka została nagrodzona przez Wydział I PAN w roku 2017 i otrzymała Nagrodę im. Aleksandra Brücknera.

Owidiusz, Sztuka kochania, przełożyła, wstępem i przypisami opatrzyła Ewa Skwara, ISKŚiO UWr., Wrocław 2016, s. 239 [9788394089344]

Owidiuszowa Sztuka kochania przez wieki należała do lektur zakazanych i uważana była z książkę niemoralną. Określenia „pornografia” czy „wyuzdanie” ucinały jakąkolwiek dyskusję na temat wartości literackich dzieła, piękna mitologicznych dygresji czy interesujących wskazówek dotyczących realiów życia w Wiecznym Mieście na przełomie starej i nowej ery. A przecież poemat augustowskiego poety (43 p.n.e. – 17 n.e.) nie zasłużył na taką krytykę: to dziełko urocze, a przy tym eleganckie, wyrafinowane, skrzące się dowcipem niepozbawionym odrobiny pikanterii. Prawdy, jakie na temat natury ludzkiej podaje Owidiusz, nie tylko świadczą o jego doskonałej znajomości psychologii, ale też zapewniają Sztuce kochania aktualność w każdej epoce.
Poeta doradza, jak zdobyć i zatrzymać przy sobie ukochaną osobę, a pod płaszczykiem miłosnej dydaktyki uczy wdzięku, szlachetności w obyciu i dobrych manier; nawet czary nie pomogą, jeśli brak przymiotów ducha, które mogłyby zaskarbić uczucie:
Na nic napój miłosny – po nim obłęd, mania
i szał, co mąci rozum… Porzuć więc fortele!
Chcesz, żeby cię kochano, bądź godny kochania,
bo samą ładną buzią nie zyskasz zbyt wiele.
(Sztuka kochania 2,105–108)

Gerson Schade, Lectures on Greek Poetry, Poznań 2016, Wydawnictwo Naukowe UAM

The series of lectures contained in this volume were written for students at Adam Mickiewicz University. A first group of these lectures are intended to serve as an introduction to Greek poetry of the archaic, classical and pre-Hellenistic age. They treat a selection of texts, ranging from the eighth to the fourth century BC. A second group of these lectures focus on Homer’s Iliad: while the whole work is treated, the lectures follow the story of Achilles, which is developed mainly in five books. All texts are provided in translation, and secondary literature is discussed and used to make the texts more accessible for young students interested in poetry. The lectures introduce to some of the main issues that characterise the texts, such as their relationship to their primary audience, the impact of orality, and the influence of the eastern poetic tradition on the Greeks. Where appropriate, the lectures also treat the interrelation between various texts, their intertextuality. They try to answer the questions of how did poetry work then, and why do these texts matter for the European poetic tradition.

Magdalena Karamucka, Antyczny Rzym Norwida, Poznań 2016, Wydawnictwo Naukowe UAM

Książka Magdaleny Karamuckiej jest pierwszą monografią interpretującą złożony i niejednoznaczny stosunek Norwida do antycznego Rzymu wraz z bogatą gamą nawiązań poety do antycznej rzeczywistości w sferze komentarzy, interpretacji i przekładów. Rzym Norwida nadaje także ton scenerii, atmosferze i przywoływanym mitom. Roma antiqua u Norwida to wreszcie doniosły element jego historiozofii oraz refleksji nad współczesnością. 

Ignacy Lewandowski, Poeta laureatus czyli życie i dzieło Klemensa Janickiego 1516-1543, Żnin 2016, s. 304

Profesor Ignacy Lewandowski należy do najlepszych znawców Klemensa Janickiego. Był mu wierny przez całe życie zawodowe. Książka opublikowana przez Żnińskie Towarzystwo Kultury stanowi zwieńczenie badań nad poetą i jego dziełem. Na monografię składają się autorska narracja i wybór utworów poetyckich.

Monastycyzm XV–XVIII w. Tradycja średniowieczna wobec wyzwań nowożytnego humanizmu. Redakcja naukowa Michał T. Gronowski OSB, Piotr Urbański, Warszawa 2016, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 374.

W tomie dotyczącym monastycyzmu w I Rzeczypospolitej przedmiot badań stanowią teksty reprezentujące rozmaite gatunki literackie, oba języki (łacinę i polszczyznę), różne środowiska monastyczne. Zostały dobrane tak, by książka miała charakter interdyscyplinarny. Na tom składają się studia o charakterze analityczno-interpretacyjnym. Acz dominuje perspektywa literaturoznawcza, obecne są także rozprawy poświęcone artefaktom, historyczno-kulturowe i muzykologiczna. Dzięki stabilności Reguły św. Benedykta i jej zdolności do adaptowania się do rozmaitych warunków kulturowych, zakony mnisze były zdolne do zmierzenia się również z nowożytnym humanizmem. Hermeneutykę wartości rozumiemy jako wynik interferencji trzech czynników: długiego trwania tradycji monastycyzmu średniowiecznego, renesansowego humanizmu, modyfikującego świat wartości i erudycji benedyktynów, obecnego w kulturze intelektualnej Tyńca od lat siedemdziesiątych XVI w. do co najmniej połowy wieku XVIII, katolicyzmu potrydenckiego, zwłaszcza w wersji jezuickiej.

Wilfried Stroh, Łacina umarła, niech żyje łacina! Mała historia wielkiego języka, tłum. A. Arndt, wstęp E. Wesołowska; Aleksandra  Arndt, Antyk u Tuwima, 2 wyd., Poznań 2016, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, s. 326.

To już drugie wydanie książki o łacinie, jej dziejach i znaczeniu dla naszej cywilizacji. Rzadko spotyka się wznowienia w tak krótkim czasie, a to najlepszy dowód jej popularności.

Św. Aniela z Foligno, Zapiski, wprowadzenie, przekład i objaśn. Mateusz Stróżyński, Poznań 2016, Wydawnictwo Flos Carmeli

Teksty wielkiej mistyczki przemawiają po polsku. Tłumacz i komentator w jednej osobie podjął się wyzwania, jakim jest przekazanie duchowego bogactwa średniowiecznej świętej współczesnemu czytelnikowi.

2017

Scrinium Augustini. The World of Augustine’s Letters, P. Nehring, M. Stróżyński, R. Toczko (eds.), Turnhout: Brepols, 2017, ss. 381, ISBN: 978-2-503-57516-2

This volume contains the proceedings of the international symposium on Augustine’s correspondence held at the Nicolaus Copernicus University in Toruń (Poland) on 25-26 June 2015, which was a part of a wider project dedicated to the study of Augustine’s correspondence. The papers presented in the book access the large corpus of Augustine’s epistles from various academic perspectives (theological, philosophical, historical, literary and rhetorical). The result is a significant contribution to our understanding of the complex and fascinating Augustinian world, seen through the lens of his letters, made by authors whose academic experience and scholarly achievements guarantee its quality.

Więcej szczegółów na stronie wydawcy: http://www.brepols.net/Pages/ShowProduct.aspx?prod_id=IS-9782503575162-1

CRUDELITAS. Okrucieństwo w literaturze i kulturze europejskiej, red. E. Wesołowska, W. Szturc, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2017, ss. 431.

Przedmiotem badań są te dziedziny sztuki, które wykorzystując okrucieństwo jako figurę myśli i obrazu, same nierzadko stały się nośnikami agresji. Analiza dotyczy podstawowych tekstów i mitów Europy: od Starego Testamentu i mitologii starożytnych Greków i Rzymian, aż do najważniejszych ujęć w naszej kulturze. Publikacja powstała w ramach Humanistycznego Konsorcjum Naukowego UAM i UJ.

E. S. Piccolomini, Chrysis, tłum. i oprac. E. Skwara, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2017, ss. 178.

Tom zawiera pierwsze polskie tłumaczenie nowołacińskiej komedii „Chrysis” napisanej w XV w. przez Eneasza Sylwiusza Piccolominiego, późniejszego papieża Piusa II w. Komentowany przekład Ewy Skwary to wszechstronne opracowanie naukowe przeznaczone dla filologów, badaczy renesansu, kulturoznawców i wszystkich czytelników zainteresowanych teatrem.

2018

Piotr Stępień, Wzorce wyrazowe w Dionysiaca Nonnosa, Poznań 2018, Wydawnictwo Naukowe UAM.

Książka prezentuje wyniki badań nad stylem poety z Panopolis. W celu objaśnienia cech charakterystycznych tego stylu wprowadzono pionierskie pojęcie określane jako wzorzec wyrazowy. Pozwala ono na obserwację relacji wewnątrztekstowych, które wynikają z operowania przez poetę określonym szykiem części mowy. Na podstawie licznych przykładów autor wskazuje na funkcje wzorców wyrazowych, które odpowiadają za estetyczne aspekty poematu Nonnosa oraz ujawniają związki kompozycyjne pomiędzy partiami narracyjnymi. Uwzględnianie kontekstu, w którym występują powiązane kompozycyjnie wzorce wyrazowe, umożliwia analizę szeregu zagadnień szczegółowych, do których zaliczają się m.in. różnice odnoszące się do zastosowań wzorców wyrazowych oraz różnice wynikające z obecności lub nieobecności zbieżności dźwiękowych oraz cech leksykalnych w ich bezpośrednim otoczeniu. Do takich zagadnień należą również konsekwencje będące rezultatem użycia opozycyjnego szyku części mowy. W końcowej części pracy autor wskazuje na perspektywy badawcze, które oferuje analiza stylistyczna z wykorzystaniem wzorców wyrazowych.

Maria Marcinkowska-Rosół, Sven Sellmer, Hathapradipika, Poznań 2018, Wydawnictwo Naukowe UAM.

„Hathapradipika” („Lampka hathajogi”) to najważniejszy, klasyczny traktat o hathajodze, napisany w XV wieku w języku sanskryckim przez jogina Swatmaramę. Składa się on z czterech wykładów omawiających kolejno asany, ćwiczenia oddechowe, mudry i techniki medytacyjne. Niniejsza publikacja stanowi pierwszy polski przekład tego traktatu z oryginału. Opracowanie zawiera również tekst sanskrycki, podstawowe wyjaśnienia, ilustracje opisywanych w traktacie asan oraz obszerny wstęp wprowadzający czytelnika w fascynujący świat hathajogi.

Plaut, Komedie, t. IV, przełożyła, wstępem i przypisami opatrzyła Ewa Skwara, Wrocław 2017 [druk 2018], ISKŚiO UWr.

IV tom komedii Plauta przynosi kolejne dwie sztuki tego rzymskiego poety: Wesele Bazylii (Casina) i Skrzyneczkę (Cistellaria). Każda z nich opatrzona jest wstępem i przypisami.

A oto zabawne streszczenia głównego wątku w sztukach:

Gdy o względy dziewczyny walczy ojciec z synem,

to zaraz awantury, rozpacz, sceny wyznań.

Choć stary dopiął swego, ma nietęgą minę,

bo czuje, że nie panna w łożu, a mężczyzna. (Wesele Bazylii)

Wychowanka hetery nie zostanie żoną

szlachetnego młodzieńca, chyba że rodzina

rozpozna w niej swą córkę dawno porzuconą,

a skrzyneczka potwierdzi, że to ta dziewczyna. (Skrzyneczka)

Monika Miazek-Męczyńska, Silva rerum czyli łacina hasa po łąkach i lasach, il. E. Wąsowska, Poznań 2018, Wydawnictwo Naukowe UAM. 

Silva rerum, czyli łacina hasa po łąkach i lasach to zbiór fraszek nawiązujących do antycznej tradycji bajki zwierzęcej spod znaku Ezopa i Fedrusa. Tym razem jednak w pyszczki zwierząt zamiast mądrości ludowej włożone zostały znane łacińskie przysłowia i zwroty w swym oryginalnym brzmieniu. Krótkie, dowcipne opowiastki pozwolą czytelnikom (w każdym wieku, a zwłaszcza tym najmłodszym!) dowiedzieć się, czym dla dżdżownicy jest „terra incognita”, co kura pisała „manu propria” i jaką alternatywę dla benedyktyńskiego „ora et labora” ma poczciwy wół. Silva rerum to dowód, że język łaciński można poznawać również na wesoło, a dostojne na pozór sentencje same zapadają w pamięć, gdy wygłasza je panda, kameleon lub mól-optymista.

2019

Aetas Aurea. Sto lat filologii klasycznej na Uniwersytecie w Poznaniu 1919-2019, pod red. E. Wesołowskiej i P. Urbańskiego, Poznań 2019, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 566.

To wyjątkowy prezent na stulecie poznańskiej klasyki. Zbiorowe dzieło przynosi zwięzły zarys dziejów naszej dyscypliny i biogramy pracowników związanych, wpierw z Katedrą, potem Instytutem Filologii Klasycznej. Przy tej okazji warto wspomnieć, że w sprawach historycznych nieocenioną pomocą służyli Profesorowie Seniorzy.
Największą część publikacji stanowi obszerna antologia przekładów z języków klasycznych. Całości dopełnia wybór twórczości literackiej poznańskich klasyków i zdjęć przedstawiających dzień codzienny i odświętny naszego instytutu.

Maria Marcinkowska-Rosół, Sven Sellmer, Studia nad Hathapradipiką Swatmaramy, Poznań 2019, Wydawnictwo Naukowe UAM.

Książka poświęcona jest najważniejszemu klasycznemu traktatowi o hathajodze pt. „Hathapradipika” („Lampka hathajogi”), napisanemu w języku sanskryckim w XV wieku przez jogina Swatmaramę. Zawiera obszerny filologiczno-historyczny komentarz do tego dzieła oraz szczegółowo omawia najtrudniejsze spośród poruszanych w nim zagadnień. Stanowi uzupełnienie przekładu „Hathapradipiki”, który ukazał się w Wydawnictwie Naukowym UAM w 2018 roku.

Heroica. Bohaterstwo w literaturze i kulturze europejskiej, red. A. Gawarecka, W. Szturc, E. Wesołowska, Poznań 2019, Wydawnictwo Naukowe UAM.

Autorzy tej pracy zbiorowej próbują pokazać w nowym świetle pozornie znane tematy aksjologiczne, poznawcze i tożsamościowe. 

Na kartach opracowania przewijają się postaci fikcyjne i historyczne i ich czyny odważne, nawet straceńcze, które na trwałe zapisały się w zbiorowej  wyobraźni lub takie, o których zapomniano, chociaż niegdyś tę wyobraźnię fascynowały.

Augustyn z Hippony, Kazania na Boże Narodzenie i Objawienie Pańskie, tłum., wstęp i oprac. Mateusz Stróżyński, Kęty 2019, Wydawnictwo Marek Derewiecki. 

Do niedawna sądzono, że Augustyn uważał święto Narodzenia Pańskiego za o wiele niższe rangą od świąt Paschy. Interpretacja ta oparta była na liście do pewnego kapłana, Januariusza (List 55), napisanym ok. roku 400, gdzie Augustyn powiada, że Pascha stanowi „sakrament” (sacramentum), a Boże Narodzenie jedynie „wspomnienie” (memoria). Wielkanoc dla Augustyna zawiera w sobie rzeczywiście Bożą moc, która udziela się uczestnikom liturgii, co sprawia, że wierni razem z Chrystusem przechodzą ze śmierci do życia. Pascha nie jest tylko wspomnieniem wydarzenia historycznego, ale rzeczywistym misterium, gdzie dzieje się coś realnego, choć niedostępnego dla zmysłów (łacińskie sacramentum oznacza również „misterium”, „tajemnicę”). (…) Hubertus Drobner wykazał jednak, że taka interpretacja jest błędna i oparta tylko na jednym liście z wczesnego okresu działalności Augustyna. Analiza kazań na Boże Narodzenie pokazuje, przeciwnie, że biskup Hippony widział w uroczystości Narodzenia Pańskiego również „sakrament”, podobny do Paschy, choć nie tak znaczący. W kazaniach tych bowiem pojawiają się określenia takie jak „tajemnica” (mysterium), „uświęcenie” (consecratio) oraz właśnie „sakrament” (sacramentum), wskazujące, że wspólna celebracja 25 grudnia oznacza rzeczywiste uczestnictwo w Bożych tajemnicach. W teologii Augustyna słowo sacramentum odnosi się do jakiegoś materialnego, istniejącego w czasie i przestrzeni przedmiotu, wydarzenia lub słowa, które nie tylko jest znakiem rzeczywistości wiecznej i niematerialnej, ale ma moc wznoszenia duszy od tego, co materialne, ku temu, co duchowe, zgodnie z neoplatońską wizją rzeczywistości.

Jan Wikarjak, Teodozja Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Warszawa 2019, Wydawnictwo Naukowe PWN

Na tym podręczniku wychowały się pokolenia, nie tylko filologów klasycznych, ale wszystkich uczących się łaciny. Od pierwszego wydania w 1978 r. książka na stałe weszła do kanonu lektur. Jednak czas mija i zawarte treści musiały ulec rewizji i uaktualnieniu. Tego zadania podjęła się córka Autora – dr Teodozja Wikarjak. Obecne wydanie jest już dwunastym, ale zarazem pierwszym przekazującym aktualne ustalenia nauki.

2020

Dwa millenia z Owidiuszem, pod red. Ł. Bergera, M. Miazek-Męczyńskiej, M. Puk, E. Skwary, E. Wesołowskiej, Poznań 2020, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 434.

Redaktorzy tomu pragnęli oddać hołd wielkiemu Poecie. A najlepiej można to było uczynić poprzez zbiór studiów poświęconych jego twórczości. Spektrum artykułów jest bardzo szerokie od analizy utworów, poprzez dzieje recepcji, aż do odczytania Owidiusza we współczesnej kulturze. 

Oppian, „Halieutika”. Poemat o rybach i rybakach, przekład, wprowadzenie i komentarz K. Bartol, Poznań 2020, Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 218.

Epos Oppiana, greckiego poety z II wieku n.e., zatytułowany Halieutika, był utworem tematycznie i artystycznie atrakcyjnym dla starożytnego odbiorcy. Takim pozostaje także dla współczesnego czytelnika. Poetycka prezentacja zmagań rybaków z zamieszkującymi głębiny stworzeniami jest w zamierzeniu autora moralno-filozoficzną refleksją nad jednością różnych elementów świata i miejscem, jakie zajmuje w nim człowiek. Liczący ponad trzy tysiące heksametrycznych wersów poemat, dedykowany cesarzowi Markowi Aureliuszowi, wciąż olśniewa różnobarwnością nastrojów, wyrafinowaną erudycją i elegancją poetyckiej frazy. Epicka miara wierszowa oryginału została w polskim przekładzie oddana tradycyjnymi trzynastozgłoskowcami (z zachowaniem identycznej liczby wersów).

Monika Miazek-Męczyńska, Silva rerum 2, czyli łacina bryka w puszczach, w zagajnikach, Poznań 2020, Wydawnictwo Naukowe UAM.

Silva rerum 2, czyli łacina bryka w puszczach, w zagajnikach to kontynuacja zabawy z łacińskimi sentencjami, cytatami i złotymi myślami wpisanymi w konwencję bajki zwierzęcej.Z pomocą ponownie przyszły zwierzęta, które w pięćdziesięciu fraszkach z animuszem i dowcipem posługują się łaciną, komentując swoje życiowe doświadczenia, jakże podobne do naszych własnych. Jest więc śmiesznie, romantycznie, turystycznie, wybuchowo (chomik pokazuje swoją moc!), trochę filozoficznie, a trochę strasznie – jak w życiu. W tym zwierzęcym świecie szakal wyznaje swoje uczucia słowami Katullusa, mrówka cytuje Horacego, a maleńka ćma na zagrożenie życia reaguje równie lakonicznie jak sam wielki Cezar.

2021

Zwieńczenie dzieła Vera Christiana Religio Emanuela Swedenborga, przekład, opracowanie i wstęp Radosław Piętka, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2021, ss. 148.

Książka stanowi przekład z łacińskiego oryginału końcowej części monumentalnego dzieła Vera Christiana Religio (1771), autorstwa słynnego szwedzkiego naukowca, inżyniera, teologa i mistyka Emanuela Swedenborga. Część ta, zatytułowana Coronis („Zwieńczenie”), zawiera fascynujące opisy wizyjnych wędrówek autora po duchowych terytoriach pozazmysłowego świata, zamieszkiwanych przez rozmaite narody i wspólnoty religijne.

Cierń nostalgii. Liryka światowa w wyborze i przekładzie Jerzego Danielewicza, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2021, ss.332.

Tym razem Profesor Danielewicz wystąpił w roli poeta doctus. Wybrał i przetłumaczył na polski wiersze około 80 poetów tworzących od VII w. przed Chrystusem do czasów współczesnych. Oryginalne teksty powstały nie tylko w językach klasycznych, lecz także w nowożytnych. A łączy je – jak zauważa wydawca – „refleksja nad sensem istnienia, poczucie nieodwracalności losu i melancholia”.

2022

Owidiusz, Heroidy. Listy mitycznych kochanków, przekład, wstęp i opracowanie M. Miazek-Męczyńska, E. Wesołowska, Universitas, Kraków 2022, ss. 434.

„Heroidy Publiusza Owidiusza Nazona cieszą się dużym zainteresowaniem ze strony badaczy. Dzięki bowiem nagromadzeniu w zbiorze listów napisanych przez nieszczęsne kobiety cierpienia i bólu daje nam paletę uczuć o wysokiej temperaturze, co budzi naszą empatię i zainteresowanie. […] Przyszedł więc czas na oddanie tych przejmujących wierszy w poetyckiej formie po polsku. Kierujemy się tu niezachwianą pewnością, że poezję najlepiej oddawać przez poezję.”  ( z Wyznania tłumaczek)    

Seneka, Apokolokyntoza Boskiego Klaudiusza, czyli dyni(dei)fikacja, przekład, opracowanie i komentarz Ł. Berger, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2022, ss. 286.

Apokolokyntoza Boskiego Klaudiusza, czyli dyni(dei)fikacja to szczególne dzieło w dorobku Seneki, słynącego głównie z twórczości filozoficznej, moralizatorskiej lub tragediowej. Ten niewielki utwór, napisany w konwencji satyry menippejskiej, miał być bezpośrednią reakcją autora na śmierć znienawidzonego cesarza Klaudiusza (13 października 54 r.), który ongiś zesłał go na Korsykę. Jeśli uznać Apokolokyntosis za rodzaj nieprzebierającej w środkach literackiej zemsty, byłby to akt tym bardziej okrutny, że dokonany na nieżyjącym wrogu. Najnowszy przekład dzieła próbuje odzyskać to, co — jak się wydaje – zostało stracone lub nie wybrzmiało z wystarczającą mocą przy ostatnim spolszczeniu (ponad 40 lat temu). Priorytetem w proponowanym tłumaczeniu jest komunikatywność, która z założenia powinna ułatwić nawiązanie bliskiej relacji z odbiorcą, kluczowej wszak dla wywołania w nim efektu komicznego. Dopiero wtedy, wracając z zaciekawieniem do tego wielokroć niedocenianego dzieła, możemy, dzięki obszernemu komentarzowi filologicznemu, zwrócić uwagę na szereg problemów natury interpretacyjnej, historycznoliterackiej, gatunkowej i językowej, które stawia przed nami Seneka Satyryk.

Rafał Rosół, Chorągiewki z tałesu. Piłka nożna, antysemityzm i Zagłada, Wydawnictwo Pasaże, Kraków 2022, ss. 204.

Tym razem Rafał Rosół sięgnął po niezwykłą tematykę. Spróbował opisać antysemityzm i Holocaust, a także ich skutki poprzez pryzmat piłki nożnej. Zbiór akademickich esejów układa się w zwartą całość. Więcej informacji pod adresem https://pasaze.com.pl/shop/choragiewki-z-talesu/